آداب و اعمال روز دحوالارض
دحوالارض در کلام خدا
به گفته مفسّرین ، آیه شریفه « وَالْاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحیها ؛ و زمین را بعد از آن با غلتانیدن گسترش داد » 1
اشاره به دحوالارض دارد و منظور از آن نیز این است که در آغاز، تمام سطح
زمین را آبهای حاصل از بارانهای سیلابی نخستین فراگرفته بود . این آبها
به تدریج در گودالهای زمین جای گرفتند و خشکیها از زیر آب سر برآوردند و
روز به روز گستردهتر شدند تا به وضع فعلی درآمدند ، و نخستین برآمدگی که
آشکار شد ، کعبه بوده است .
در اینباره در آیه دیگری به بیانی دیگر میخوانیم : « وَ هُوَ الَّذی مَدَّ الْاَرْضَ ؛ و اوست کسی که زمین را گسترش داد .»2
در تفسیر این آیه نیز آمده است :
خداوند
زمین را به گونهای گسترد که برای زندگی انسان و پرورش گیاهان و جانداران
آماده باشد ؛ گودالها و سراشیبیهای تند و خطرناک را به وسیله فرسایش
کوهها و تبدیل سنگها به خاک پر کرد و آنها را مسطح و قابل زندگی ساخت ؛
درحالیکه چینخوردگیهای نخستین آن ، بهگونهای بودند که اجازه زندگی به
انسان را نمیدادند .»3
از حضرت علی (علیه السلام) روایت
است که فرمود : « نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد ، در روز بیست
و پنجم ماه ذیالقعده ، روز دحوالارض بوده است . و هرکس این روز را روزه
بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد ، به پاداش عبادت صد ساله رسیده است ؛
عبادت صد سالهای که روزهای آن را به روزه و شبهای آن را به عبادت
گذرانیده است . و هر جماعتی که در این روز گِرد هم آیند و به ذکر پروردگار
بپردازند ، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواستههای آنان برآورده خواهد شد و
در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل میشود که نودونه درصد آن از
آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر مشغول باشند و شبش را به احیا و
عبادت بپردازند .»4
چراغ راه
سخنی از آیتالله ملکی تبریزی در پاسداشت روز دحوالارض
خداوند
بزرگ در چنین روزی زمین را برای سکنای فرزندان آدم و زندگی بر روی آن
آماده فرمود ، و روزیهای ما و نعمتهای پروردگار در چنین روزی گسترش یافته
است ؛ روزیها و نعمتهایی که از شماره بیرون است و کسی را یارای شکر آن
نیست . و اگر تو در بزرگی شأن دحوالارض اندیشه نمایی حیرتزده خواهی شد . و
از اینجاست که انسان عارف و مراقب روز دحوالارض ، در برابر همه این
نعمتهای گوناگون ، شکری بر خویشتن واجب میبیند ، و چون به قلب خویش
مراجعه میکند، میبیند که حتی بر ادای حق ناچیزی از آن همه نعمتها توانا
نیست
و چون بندهای نسبت به آن همه نعمتها شناخت حاصل کند ، به عجز و کوتاهی
خویش در ادای حق آن نعمتهای انبوه اقرار خواهد کرد و تلاش خود را در
انجام شکر آنها ناچیز خواهد شمرد و همواره خود را در برابر آفریننده آن همه
نعمتها سرافکنده خواهد دید .5
پس از آنکه تمام سطح کره
زمین به مدت طولانی در زیر آب فرو رفته و خداوند خواست تا آن را از زیر آب
بیرون آورد که صحنه زندگی موجودات مهیا گردد ، اولین نقطه ای که از زیر آب
سر بیرون آورد همان مکان مقدس کعبه و بیت الحرام بود . این واقعه نشان
دهنده اهمیت این نقطه و مرکزیت آن برای همه عالمیان است .
در واقع
دحوالارض روز شروع حیات بخشی خداوند به جهان خاکی است كه توجه به آن در
روایات و تعیین اعمال خاص همچون روزه ، عبادت ، دعا و غسل واهتمام به آن از
سوی معصومین (علیهم السلام) نشانگر عنایت حضرت حق به این روز با برکت است .
روایت
است که « امام رضا » علیه السلام فرموده اند: درشب بیست و پنجم ماه ذى
القعده حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت عیسى (علیه السلام)متولد شده
اند. و نیز در این روز رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ، به قصد حجة الوداع
از مدینه به همراه یكصد و چهار هزار یا یكصد و بیست و چهار هزار نفر از
راه شجره به مکه عزیمت نمودند که حضرت فاطمه (علیها السلام ) و تمامى زوجات
آن حضرت نیز، ایشان را همراهی می کردند .
از
حضرت علی (ع) روایت است که فرمود : « نخستین رحمتی که از آسمان به زمین
نازل شد ، در روز بیست و پنجم ماه ذیالقعده ، روز دحوالارض بوده است . و
هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد ، به پاداش عبادت
صد ساله رسیده است ؛ عبادت صد سالهای که روزهای آن را به روزه و شبهای
آن را به عبادت گذرانیده است . و هر جماعتی که در این روز گِرد هم آیند و
به ذکر پروردگار بپردازند ، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواستههای آنان
برآورده خواهد شد و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل میشود که
نودونه درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر مشغول باشند و
شبش را به احیا و عبادت بپردازند»
آداب و اعمال روز دحوالارض
برخی از اعمال و آداب روز بیست و پنجم ذیالقعده عبارتند از:
1- روزه گرفتن
2- ذکر فراوان خدا
3- خواندن دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این کیفیت :
در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشّمس بخواند و آنگاه بعد از سلام نماز بگوید :
" لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظیم " و سپس این دعا را بخواند :
«
یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ
دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ
عَنْ سَیئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام 6
ای
درگذرنده لغزشها ، از لغزشم درگذر! ای اجابتکننده دعاها ، دعایم را
مستجاب کن ! ای شنوای آوازها ، صدایم را بشنو و به من رحم کن و از بدیهایم
و آنچه نزد من است درگذر! ای صاحب جلالت و بزرگواری . »
4- خواندن دعایی که با این عبارت شروع میشود:" اللّهمّ یا داحِی الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه 7
5- میرداماد ( ره ) در رساله ی اربعه ایام خود افضل اعمال مستحب را در این روز زیارت حضرت رضا (ع) بیان می دارد .
فرصتهای
معنوی زندگی ، نسیمهایی الهی هستند که دل و جانهایی که خود را در معرض
آن قرار داده اند را مینوازد و به آنها شادمانی و آرامشی ژرف میبخشد . «
دحوالارض » نیز از آن دسته از نسیم هایی است که سالی تنها یک بار میوزد.
تکرار دوباره این نسیم روحبخش برای آنانکه جان خویش را از عطر آن آکنده
نسازند ، نامعلوم است . پس این فرصت طلایی را دریابیم ؛ که رسول خدا (صلی
الله علیه وآله) فرمود :
" اِنَّ لِرَبِّکُمْ
فی ایامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ
نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً ؛ همانا در طول
زندگی شما نسیمهایی از سوی پروردگارتان میوزد. خود را در معرض آنها قرار
دهید ، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور ماند
."
منبع : تبیان